Samsatlı Lukianos (Lucianus of Samosata) bilinen ilk bilim-kurgu yazarıdır. Gerçekçi ve sivri dilli yapısı ile tanınırdı.  Retorikçi, hicivci, filozof ve ilk bilim-kurgu yazarı olan Lukianos, avukatlık ve sofistlik gibi farklı işlerle de uğraşmıştır. “Gerçek Bir Hikaye (The True History)” isimli eserinde Ay’a yolculuktan ve gezegenler arası savaştan bahsetmektedir.

Komagene Krallığının içinde bulunan Samosata’da milattan sonra 120’li yıllarda doğup büyümüştür. Anadili Suryanice idi. Samsat Süryanicede “Güneş” anlamına gelen Şamişat’tan gelmektedir. Samosata şehri günümüzde Adıyaman’ın Samsat ilçesidir. Tarihi MÖ. 3000 yıllarına uzanan köklü ve önemli bir yerleşim merkezi olan Samsat, baraj yapımı sırasında sular altında kalmıştır. Yeni Samsat bugün bulunduğu yerine kurulmuştur.

Birçok seyahate çıkan Lukianos’un gittiği yerler arasında Antakya, İyonya, Atina, İtalya, Galya, Roma ve Mısır bulunmaktadır. Roma’da bulunduğu yıllarda Platoncu filozof Nigrinos ile tanıştı. İyonya’da kaldığı zamanlarda Yunan dili ve kültürünü öğrendi. Din ve felsefe eleştirileri yüzünden çok düşman kazandı ve geçim sıkıntısı çekti. Bu dönemde Mısır’a giderek çeşitli devlet hizmetlerinde çalıştı. Milattan sonra 180’li yıllarda öldüğü sanılmaktadır.

Lukianosun yazmış olduğu düşünülen 80 kadar eser bulunmaktadır. Bunların arasında hicivsel diyaloglar, retorik yazılar, aşk romanları, ölüm sonrasını sorgulayan kitaplar vardır. Ayrıca Hristiyanlık anlayışı, uzun yaşam ve dengeli beslenme hakkında yazılarda yazmıştır. Roma dönemine eserleriyle damgasını vurmuş, önemli bir düşünürdür. Özellikle Homeros ve Platon’un eserleri üzerine çalışmıştı. Eserlerinden seçmeler batıda ilk olarak 1499 yılında Floransa’da yayınlanmıştır. Ülkemizde “Tanrıların Konuşmaları: Seçme Yazılar” adı altında Nurullah Ataç’ın çevirisi ile 1944-1949 yıllarında eserlerinden seçmeler 3 cilt olarak yayınlanmıştır. Bu çevirilerde yer alan eserleri:

Tanrıların Konuşmaları, Deniz Konuşmaları, Öbür Dünyadan Konuşmalar, Ahirete Varış Yahut Tyrannos, Yosma Konuşmaları, Hermotimos Yahut Felsefe Çığırları, Düş Ya da Horoz, Sofra Yahut Lapithos’lar, Köpeksi, Zeus’un Bozulması, Toxaris Yahut Dostluk, Hadım, Timon Yahut Yalkız, Prometheus Yahut Kaukasus Dağı, Menippos Yahut Nekyomanteia, Kharon Yahut Seyirciler, İkaromenippos Yahut Göklerde Yolculuk, Yalanseven Yahut İnsansız, Tarih Nasıl Yazılmalı, Olmuş Bir Öykü. Ayrıca 2008 yılında Adıyaman Üniversitesi Samsatlı Lukianos Lucianus of Samosata adlı uluslararası sempozyum düzenlemiş, yazarın daha çok kişi tarafından tanınması amaçlanmıştır. Lukianos’un dünya çapında en çok bilinen eserleri “Tanrıların Konuşmaları”, “Deniz Tanrılarının Konuşmaları”, “Ahirete Varış”, “Öbür Dünyada Konuşmalar”, “Gerçek Bir Hikaye (Yaşanmış bir öykü)”, “Tarih Nasıl Yazılmalı?” dır.

Aya seyahatten bahsettiği eseri The True History “Gerçek Bir Hikaye”de günümüzden binlerce yıl öncesinden uzay yolculuğu ve gezegenler arası savaştan bahsetmektedir. Eseri, Roma İmparatorluğu döneminde milattan sonra 175 yılında kaleme almıştır.

Söze dönemin filozoflarına sert atıflarda bulunarak başlamış. İnsanlara söyledikleri yalanları eleştirmiş. Şöyle diyor ilk sayfalarda “Bu öykünün her yerine, yazılarına türlü türlü inanılmaz şeyler, türlü türlü masallar katmış eski ozanların, tarihçilerin, feylesofların kulaklarını çınlatacak sözler serpiştirdim.”

Bir gemi ile Atlantik Okyanusu’nda çıktıkları yolculuk ile başlıyor öyküsü. Okyanusun sonuna kadar gidip, yeni yerler görmek yeni insanlar ile tanışmak için çıkmışlar yolculuğa. Lucian ve elli arkadaşı yanlarına uzun süre yetecek erzak ve ihtiyaçlarını aldıktan sonra bir de kılavuz bularak, çektirme bir gemi ile çıkmışlar yolculuğa.
Yolculuğun birinci gününün ardından çıkan fırtına gemilerini tam 79 gün sarsmış. Sekseninci gün bir adaya varmışlar. Adada çeşitli ağaçlar, bitkiler varmış. Kumsalda bir süre dinlendikten sonra otuz kişi gemi ile kalmış. Yirmi kişi onunla birlikte adayı keşfe çıkmış.

Ormanda ilerlerken önlerine tunç bir direk çıkmış. Üzerinde “Herakles’le Dionysos buraya dek gelmişlerdir.” yazıyormuş. O iki tanrıya da tapındıktan sonra yola devam etmişler.

Ormanın içinde şaraptan ırmaklar, şarap tadında balıklar, gövdesinin üstü kadın olan üzüm bağları görmüşler. Burada başlarına gelenlerden korkup gemilerine kaçmışlar.

Yeniden açıldıklarında bir fırtına çıkmış. Gemilerini havaya kaldırmış. Gemi yelkenlerin yardımı ile yedi gün yedi gece havada gitmiş. Sekizinci gün adaya benzer, parlak, yuvarlak bir toprak görmüşler. Adaya demir atıp çıkmışlar ve orada yaşayan kişiler, canlılar olduğunu görmüşler. Adaya çıktıklarında önce hiçbir şey görmemişler ama hava kararınca başka adalar da olduğunu görmüşler. Adanın içeriklerine ilerlemek istemişler ancak orada yaşayan kişiler tarafından yakalanmış ve ülkenin kralına götürülmüşler. Kral onlara bu adanın Ay olduğunu söylemiş. Kendisinin buraya nereden ve nasıl geldiğini anlatmış.

Kral onlara Ay kişilerinin Güneş kişileri ile savaşta olduğunu, bu savaşın neden olduğunu anlatmış. Savaşı Güneş kişilerinin kazandığını ve yeniden savaşmak istediğini, isterlerse kendilerinin de bu savaşa katılabileceğini söylemiş. Lucian bu teklifi kabul etmiş. Bunun üzerine kral onları yemeğe davet etmiş.

Çarpışma zamanı gelince kral birliklerini dizdi ve emrindeki dev örümceklere Ay’dan Sabah Yıldızı’na kadar bir ağ örmelerini buyurdu. Böylece yaya birlikler gelebilecekti.
Bütün hazırlıklar tamamlandıktan sonra Ay, Güneş ve destek vermek için yıldızlardan gelen halklar çarpıştı. Büyük kayıplar verildi.

Savaşın sonunda yapılan antlaşmanın iki ülkenin sınırına dikilecek bir direğe yazılması kararlaştırılmış.

Lucian savaş bittikten sonra Ay halkını anlatmış. Ay gezegeninde kadınların olmadığını, Aylıların kadınlardan doğmadığını ve çocuğun karından değil baldırdan doğduğunu anlatmış.
(Görseller Türkçe baskıda yer almamaktadır. )

Kitap buna benzer inanılmaz olaylar ve fikirler ile dolu. Ay ve Güneş savaşının sonucunu yada savaşta daha ne çeşit canlıların bulunduğunu merak ediyorsanız kitabı baskısı bitmeden almanızı öneririm. Samsatlı Lukianosu araştırdığım birkaç gün benim için oldukça heyecanlı ve keyifli geçti. Yazarın bundan yaklaşık 1850 yıl önce böyle bir bakış açısına sahip olması inanılmaz. Birçok bilim kurgu eserine ilham kaynağı olduğu söyleniyor. Günümüzde yaşıyor olsa nasıl eserler çıkarırdı hayal bile edemiyorum.

Esra UYSAL

Yerli Bilimkurgu Yükseliyor Dergisi

Sayı:1

Mayıs 2017